پشت پرده گرانی لبنیات در ایران 

 بازار لبنیات ایران در هفته های اخیر با افزایش قابل توجه قیمت‌ها مواجه شده است، به‌طوری که بسیاری از خانوارها را در تامین مایحتاج روزمره خود با چالش مواجه کرده است. تولیدکنندگان افزایش قیمت شیر خام را ناشی از رشد هزینه‌های نهاده‌های دامی، کمبود علوفه و شیوع بیماری‌های دام می‌دانند و این موضوع به صورت مستقیم هزینه تولید لبنیات را افزایش داده است. شیر پاستوریزه، ماست و پنیر به دلیل این افزایش‌ها در بازار با جهش قیمت روبرو شده‌اند و برخی اقلام حتی خارج از نرخ مصوب افزایش یافته‌اند، موضوعی که نارضایتی عمومی را به دنبال داشته است.

در این شرایط، قیمت لبنیات طی ماه های  اخیر چند بار افزایش یافته و مجموع این افزایش‌ها برای مصرف‌کننده نزدیک به هفتاد و پنج درصد بوده است. افزایش متوالی قیمت‌ها و نبود نظارت کافی باعث شده است که خرید ساده‌ترین محصولات لبنی برای بسیاری از خانوارها دشوار شود و قدرت خرید مردم به شدت کاهش یابد. ضعف ساختاری و مدیریتی در زنجیره تولید و توزیع نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار است؛ کمبود و گرانی نهاده‌های دامی، اختلال در تامین علوفه، هزینه بالای حمل و نقل و عدم نظارت دقیق بر بازار، همه به افزایش قیمت‌ها دامن زده است.

کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر دولت سیاست‌های حمایتی و نظارتی مناسبی برای کنترل بازار اتخاذ نکند، روند گرانی و کاهش مصرف ادامه خواهد یافت. فشار اقتصادی بر خانواده‌ها، به‌ویژه دهک‌های با درآمد متوسط و پایین، شدیدتر شده و بسیاری از مردم برای کاهش هزینه‌ها مصرف لبنیات را کاهش داده یا به طور کامل از سبد غذایی خود حذف کرده‌اند. این کاهش مصرف می‌تواند تبعاتی در سلامت عمومی، تغذیه کودکان و افراد کم‌درآمد به همراه داشته باشد و خطر سوءتغذیه و کمبود مواد مغذی را افزایش دهد.

وضعیت کنونی بازار لبنیات ترکیبی از بحران قیمت و بحران تولید و توزیع است؛ افزایش مستمر قیمت شیر خام و دیگر نهاده‌ها، سیاست ناهماهنگ در قیمت‌گذاری و ضعف در نظارت باعث شده است تا یکی از کالاهای اساسی سبد غذایی خانوارها از دسترس بسیاری از مردم خارج شود. افزایش روزانه قیمت‌ها، بی‌ثباتی بازار و کاهش قدرت خرید مردم سبب شده است تا اصطلاح «لبنیات از سفره مردم حذف شد» تنها یک شعار نباشد بلکه واقعیتی ملموس برای بخش بزرگی از جامعه باشد. ادامه این روند بدون اتخاذ سیاست‌های حمایتی و بازنگری جدی در ساختار تولید و توزیع می‌تواند تبعاتی گسترده در سلامت و تغذیه عمومی کشور داشته باشد و وضعیت معیشت مردم را بیش از پیش دشوار کند. ایجاد هماهنگی میان تولیدکنندگان، دولت و نهادهای نظارتی، همراه با سیاست‌های حمایتی از خانوارها و تلاش برای توزیع عادلانه محصولات، تنها راه جلوگیری از تشدید بحران در این بخش است.

پشت پرده گرانی لبنیات در ایران 

در همین رابطه، محمد فربد، سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران، در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین دلیل اصلی این روند را کاهش تولید شیر خام عنوان کرد و افزود که شیوع بیماری تب برفکی و عدم توزیع کافی علوفه توسط بازارگاه باعث شده است قیمت شیر خام ۵۲ درصد رشد کند. وی اشاره کرد که با توجه به سهم ۶۰ درصدی شیر خام در قیمت تمام شده محصولات، این افزایش حدود ۳۰ درصد بر قیمت نهایی لبنیات اثرگذار است و خاطرنشان کرد که تغییر قیمت محصولات به صورت تدریجی اعمال می‌شود تا شوک قیمتی به بازار وارد نشود.

فربد درباره افزایش هزینه‌های تولید، از جمله شیر خام، انرژی و بسته‌بندی، گفت که صنعت لبنیات عمدتاً تغییرات قیمت شیر خام را در نظر گرفته و از اعمال تغییرات ناشی از انرژی صرف‌نظر کرده است تا فشار بر مصرف‌کننده بیشتر نشود. او تأکید کرد که هیچ کمبودی در عرضه محصولات لبنی وجود ندارد و تولیدکنندگان نیاز بازار را تأمین می‌کنند.

وی در پاسخ به اثر نوسانات نرخ ارز و تأخیر در واردات نهاده‌ها توضیح داد که بیشترین تأثیر بر قیمت محصولات لبنی ناشی از تغییر قیمت شیر خام بوده است که خود متاثر از کاهش عرضه علوفه و مشکلات واردات نهاده‌هاست. فربد اضافه کرد که کاهش عرضه شیر خام ناشی از بیماری تب برفکی نیز در این روند بی‌تأثیر نبوده است.

سخنگوی انجمن صنایع لبنی درباره انتقادات برخی تولیدکنندگان مبنی بر افزایش خودسرانه قیمت‌ها گفت که حتی شرکت‌هایی که واحد گاوداری دارند، عملکرد دامداری آنها ارتباط مستقیمی با تولید محصولات لبنی ندارد. وی افزود دامداری‌ها نیز تحت تأثیر تغییر قیمت نهاده‌ها هستند و قیمت‌گذاری شیر خام بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.

فربد درباره افزودن ویتامین D به محصولات لبنی توضیح داد که کمبود این ریزمغذی و توجه وزارت بهداشت باعث شده است تولیدکنندگان آن را به محصولات خود اضافه کنند. او در مورد تأخیر در پرداخت بهاء شیر خام به دامداران گفت که این تأخیر معمولاً ناشی از کمبود نقدینگی شرکت‌هاست و تأمین نقدینگی برای پوشش افزایش ۵۲ درصدی قیمت شیر خام دشوار است.

وی همچنین درباره طرح شیر مدارس خاطرنشان کرد که مشارکت شرکت‌ها در این طرح بسیار مناسب بوده است، اگرچه تعلل وزارت آموزش و پرورش در عقد قراردادها مشکلاتی ایجاد کرده بود. فربد افزود که حتی شرکت‌هایی مانند کاله در استان آمل آمادگی خود برای مشارکت در این طرح را اعلام کرده‌اند.

سخنگوی انجمن صنایع لبنی در پایان اشاره کرد که میانگین حاشیه سود واقعی تولیدکنندگان حدود ۵ درصد است و برخی شرکت‌ها کمتر از این میزان سود می‌دهند یا زیان‌ده هستند. وی تأکید کرد که این ارقام با آنچه به مصرف‌کننده اعلام می‌شود تفاوت قابل توجهی دارد.